Kỳ án Crypto: Sam Bankman Fried đã mang 11,3 tỷ USD của người dùng đi đâu trong mùa Bull Run 2021?

Gần 3 năm sau vụ sụp đổ chấn động của FTX, "kỳ án" liên quan đến Sam Bankman Fried và quỹ đầu cơ Alameda Research vẫn là một vết nhơ khó phai trong lịch sử tiền mã hóa. Vào mùa tăng trưởng 2021, khi Bitcoin chạm đỉnh 69.000 USD và tổng vốn hóa thị trường crypto vượt 3 nghìn tỷ USD – Sam được ca tụng như một "thiên tài" với khả năng biến FTX thành sàn giao dịch lớn thứ ba thế giới.

Nhưng đằng sau ánh hào quang ấy là một mạng lưới lừa đảo tinh vi, nơi hàng tỷ USD tiền gửi của khách hàng bị chuyển hướng bí mật sang Alameda Research để phục vụ các chiến lược mạo hiểm, chi tiêu xa hoa và ảnh hưởng chính trị.

Hôm nay, chúng ta sẽ lần theo dấu vết dòng tiền ấy, từ những giao dịch đòn bẩy "không tưởng" đến những hệ lụy kéo dài đến năm 2025, dựa trên các tài liệu tòa án, báo cáo tài chính và phân tích chuyên sâu. Đây không chỉ là câu chuyện về một cá nhân mà còn là bài học đắt giá về lòng tham và sự thiếu minh bạch trong ngành crypto.

Chiến lược đòn bẩy không tưởng của “Sam xoăn” trong năm 2021

Năm 2021 được coi là đỉnh cao của sự điên cuồng trong thị trường crypto, với dòng vốn đổ vào từ các nhà đầu tư tổ chức và cá nhân, đẩy giá tài sản kỹ thuật số lên mức chưa từng thấy. Sam Bankman Fried, khi ấy chỉ mới 29 tuổi, đã tận dụng hoàn hảo làn sóng này qua Alameda Research – quỹ đầu cơ cũng thuộc quản lý của Sam, được thành lập năm 2017 nhưng chỉ thực sự bùng nổ kể từ 2020.

Ban đầu, Alameda nổi tiếng với chiến lược kinh doanh chênh lệch giá (arbitrage) giữa các thị trường châu Á và Mỹ, kiếm lời từ chênh lệch giá token mà không cần rủi ro cao. Sam “xoăn” từng khoe rằng họ kiếm hàng triệu USD mỗi ngày chỉ bằng cách mua rẻ bán đắt trên các sàn khác nhau, tận dụng tốc độ giao dịch nhanh chóng và dữ liệu thời gian thực.

Tuy nhiên, khi mùa bull run lên cao trào vào đầu 2021, chiến lược của Sam Bankman Fried chuyển sang đòn bẩy cực đoan, biến Alameda thành một "cỗ máy in tiền" nhưng đầy rủi ro. Họ sử dụng đòn bẩy vào các vị thế mua, vay nợ để mua tài sản với tỷ lệ lên đến 100 lần để đầu cơ vào các token đang tăng giá vọt như Solana (SOL), mà Alameda đầu tư sớm từ năm 2020 với khoản tiền khổng lồ, giúp họ thu lời hàng tỷ USD khi SOL tăng từ 1 USD lên hơn 250 USD.

Sam từng chia sẻ trên X cá nhân rằng: “Tôi sẽ mua tất cả lượng SOL bạn có với giá 3 USD mỗi token, cứ bán cho tôi bao nhiêu mà bạn muốn và sau đó thì lượn khỏi thị trường.” Tuyên bố hùng hổ của Sam như tiếp thêm dầu vào ngọn lửa FOMO SOL sau đó khi token này liên tục phá đỉnh.

Một ví dụ điển hình khác là việc Alameda bỗng nhiên nguồn vốn hơn 10 tỷ USD, để tận dụng arbitrage giữa các chuỗi, vượt xa tổng tài sản của họ lúc bấy giờ. Điều này không chỉ giúp Alameda kiếm lợi nhuận khổng lồ mà còn tạo ra "kho báu rồng" gồm hàng loạt token kém thanh khoản mà phần lớn là FTT, chứng khoán và hàng loạt vòng đầu tư khủng.

Nhưng nguồn vốn cho những "cú đánh lớn" này từ đâu? Không phải từ lợi nhuận giao dịch thuần túy, mà chủ yếu từ tiền gửi của khách hàng FTX. Sam xoăn đã bí mật chuyển khoảng 11,3 tỷ USD từ FTX sang Alameda, biến sàn giao dịch thành "ngân hàng bóng tối" cho quỹ riêng.

Các giao dịch này được thực hiện qua phần mềm do Gary Wang, đồng sáng lập FTX viết, cho phép Alameda rút tiền mà không cần xác thực đầy đủ. Trong khi thị trường hưng phấn, những khoản vay này dường như là "thiên tài" nhưng chúng lại thiếu quản lý rủi ro cơ bản khi không có giới hạn đòn bẩy, không đa dạng hóa danh mục và phụ thuộc hoàn toàn vào đà tăng giá của tài sản.

Khi tỷ lệ Funding âm cao trong bull run đầu 2021, Alameda kiếm bộn tiền từ vị thế long, nhưng cũng gieo mầm cho thảm họa sau này. Theo các báo cáo sau phá sản, Alameda đã tích lũy một danh mục đầu tư đa dạng, bao gồm hơn 50% là FTT, token gốc của FTX mà họ tự tạo ra để làm tài sản thế chấp, tạo vòng lặp rủi ro chết người.

Chiến lược này không chỉ "không tưởng" mà còn vi phạm nguyên tắc cơ bản của tài chính khi tách biệt rủi ro. Sam Bankman Fried từng biện minh rằng đây là cách để "tối ưu hóa lợi nhuận cho tất cả", nhưng thực tế, nó đã biến tiền của hàng triệu người dùng thành công cụ cá nhân cho tham vọng của một gã trai 29 tuổi.

Tài và tật, một vần với nhau

Câu ngạn ngữ "tài đi đôi với tật" dường như được khắc họa rõ nét qua cách Sam và các cộng sự qua việc chi tiêu dòng tiền khổng lồ ấy. Trong lúc thị trường đang điên cuồng đẩy giá tài sản lên đỉnh, Alameda và FTX không dừng lại ở giao dịch mà lao vào lối sống xa hoa với 11,3 tỷ USD của người dùng, các thương vụ "bóng bẩy" và ảnh hưởng chính trị. Tất cả đều được tài trợ từ tiền túi của những khách hàng đặt niềm tin vào họ.

Bahamas, hòn đảo nhiệt đới ở Caribe, trở thành "căn cứ bí mật" của Sam Bankman Fried và đồng bọn, nơi Sam mua sắm ít nhất 19 bất động sản trị giá tổng cộng 121 triệu USD, bao gồm biệt thự sang trọng và khu nghỉ dưỡng riêng. Những tài sản này không chỉ là nơi trú ngụ mà còn là biểu tượng của sự kiêu ngạo khi Sam tổ chức các buổi tiệc tùng, họp hành với nhân viên, biến đảo quốc nhỏ bé thành "Silicon Valley của thế giới tiền số".

Không dừng lại ở đó, FTX chi 135 triệu USD để tài trợ sân vận động Miami Heat để đổi tên thành FTX Arena. Đây được xem là một thương vụ được quảng bá rầm rộ như biểu tượng của sự trưởng thành ngành crypto.

Người đứng đầu FTX còn nắm giữ 7,6% cổ phần Robinhood, nền tảng giao dịch chứng khoán Mỹ, với hơn 55 triệu cổ phiếu trị giá hàng trăm triệu USD, được mua bằng tiền của người dùng để ở trong FTX. Sam cũng rót vốn vào các startup truyền thông như Semafor – một nền tảng tin tức do cựu biên tập viên New York Times sáng lập với khoản đầu tư 25 triệu USD, nhằm xây dựng hình ảnh "người hùng" trong giới truyền thông.

Nhưng phần "tật" lớn nhất nằm ở các khoản quyên góp chính trị khổng lồ, biến Sam thành nhà tài trợ lớn nhất cho các chiến dịch bầu cử Mỹ năm 2022 (với nguồn tiền từ năm 2021). Theo các tài liệu được tòa án công bố, Sam Bankman Fried đã sử dụng hơn 100 triệu USD tiền của khách hàng FTX để tài trợ, chủ yếu cho Đảng Dân chủ.

40 triệu USD được rót vào Ủy ban hành động chính trị (PAC) để ủng hộ cựu tổng thống Joe Biden. Sam cũng bí mật tài trợ cho một số chính trị gia thuộc Đảng Cộng hòa như Francis Suarez (thị trưởng thành phố Miami) và cả các chiến dịch chống lại Donald Trump.

Những khoản tiền này không chỉ nhằm gia tăng ảnh hưởng của Sam Bankman Fried mà còn để các nghị sĩ vận động cho những quy định có lợi cho tiền điện tử. Caroline Ellison, Giám đốc điều hành Alameda và cũng là bạn gái của Sam Bankman Fried, sau này thừa nhận rằng các khoản chi đó là một phần của “kế hoạch lừa đảo có hệ thống”, nơi tiền của khách hàng được sử dụng để duy trì ảo tưởng về sự giàu có.

Tài năng giao dịch của Sam đã đi kèm với tật tham lam, biến tiền của người dùng thành công cụ cho tham vọng cá nhân, dẫn đến sự sụp đổ không thể tránh khỏi.

Đọc thêm: FTX sẽ phân bổ số tài sản trị giá 1,6 tỷ USD cho các chủ nợ trong đợt hoàn trả thứ ba

Những sai lầm trong việc kiểm toán của Alameda Research và FTX

Sự sụp đổ của FTX không chỉ do chiến lược mạo hiểm mà còn từ những lỗ hổng kiểm toán cơ bản, nơi ranh giới giữa FTX và Alameda bị xóa nhòa hoàn toàn. Từ đầu, Sam Bankman Fried đã thiết kế hệ thống để chuyển tiền khách hàng sang Alameda mà không có giám sát độc lập, vi phạm điều khoản dịch vụ của chính FTX.

Các báo cáo tài chính nội bộ cho thấy Alameda nợ FTX khoảng 10 tỷ USD, được bảo đảm bằng tiền gửi khách hàng, nhưng không có kiểm toán bên ngoài để phát hiện. Công ty kiểm toán Prager Metis được thuê để kiểm tra FTX năm 2021-2022 đã thất bại thảm hại khi không tuân thủ các tiêu chuẩn GAAS (Generally Accepted Auditing Standards), bỏ qua rủi ro từ mối quan hệ chặt chẽ giữa FTX và Alameda, và thậm chí vi phạm quy định độc lập khi nhân viên Prager tham gia cả hai bên.

Một sai lầm chết người là việc sử dụng FTT làm tài sản thế chấp chính cho khoản vay, tạo vòng lặp rủi ro khi giá token này phụ thuộc hoàn toàn vào niềm tin vào FTX. Không có ủy ban kiểm toán hay hội đồng quản trị độc lập, Sam và Ellison tự quản lý dòng tiền, dẫn đến "tự kiểm toán" thiếu minh bạch.

Đến hè 2022, hàng trăm triệu USD nữa được chuyển từ FTX sang Alameda cho các khoản đầu tư mạo hiểm, nhưng không báo cáo nào cảnh báo rủi ro. SEC sau này cáo buộc đây là "sơ suất có chủ ý", với việc Wang viết phần mềm để cho phép Alameda rút tiền không giới hạn, biến FTX thành cỗ máy in tiền phục vụ việc lừa đảo.

Gary Wang, sau đó đã hợp tác với công tố viên từ tháng 11/2022, nhận tội bốn tội danh lừa đảo vào tháng 12/2022. Wang đã làm chứng ba ngày tại tòa để chống lại Sam vào tháng 10/2023, tiết lộ toàn bộ về phần mềm viết cho Alameda rút tiền không giới hạn từ khách hàng FTX. Nhờ hợp tác, Wang tránh được án tù khi vào ngày 20/11/2024, Wang bị kết án ba năm giám sát cộng đồng, 100 giờ lao động công ích và tịch thu tài sản.

Những sai lầm này không chỉ là sơ suất mà còn là nền tảng của kế hoạch Ponzi khi lời hứa hẹn lợi nhuận cao để thu hút dòng tiền mới, che đậy các lỗ hổng cũ. Vụ việc phơi bày lỗ hổng lớn trong kiểm toán crypto khi sự thiếu quy định toàn cầu, sự phụ thuộc vào kiểm toán nội bộ, và sự chậm trễ của các cơ quan như SEC trong phát hiện.

Đọc thêm: CZ đề nghị tòa bác bỏ vụ kiện trị giá 1,8 tỷ USD từ FTX

Cơn bão FTX qua đi và những hệ lụy ở lại

Cơn bão FTX bùng nổ vào tháng 11/2022, khi các báo cáo tiết lộ về sự mất cân bằng tài chính của Alameda, dẫn đến FTX phá sản chỉ trong 9 ngày, xóa sổ 32 tỷ USD giá trị.

Người đứng đầu FTX bị bắt tại Bahamas, kết án 25 năm tù vào tháng 3/2024 vì lừa đảo, với ít nhất 8 tỷ USD tiền khách hàng biến mất. Tòa án Mỹ đồng thời buộc FTX và Alameda bồi thường 12,7 tỷ USD cho nạn nhân, nhưng quá trình này vẫn kéo dài đến hiện tại thông qua 3 đợt hoàn trả tài sản.

Không chỉ về mặt tài sản, ngành crypto sau sự việc này cũng rơi vào khủng hoảng lòng tin nghiêm trọng. Dòng vốn rút khỏi thị trường khiến tổng vốn hóa giảm 75% trong năm 2022. Sau đó, quy định nghiêm ngặt hơn từ SEC và CFTC đã ra đời, như Đạo luật Crypto 2024 yêu cầu kiểm toán độc lập cho sàn lớn, nhưng cũng làm tăng chi phí hoạt động.

Các vụ kiện kéo dài, như FTX Trust kiện Genesis vì khoản đầu tư "ảo" 1,15 tỷ USD từ Alameda, tiếp tục làm lung lay thị trường. Hàng triệu nhà đầu tư cá nhân, đặc biệt ở châu Á và Mỹ đã mất trắng, trong khi quỹ hưu trí và tổ chức phải bù lỗ hàng tỷ USD.

Đến năm 2025, vụ việc đã định hình lại ngành khi các công cụ phân tích cùng bằng chứng Onchain về tài sản của các sàn được công bố. Nhưng câu hỏi vẫn treo lơ lửng rằng liệu trong mùa tăng trưởng 2025 lịch sử có lặp lại? Kỳ án Sam Bankman Fried nhắc nhở chúng ta rằng, đằng sau sự hưng phấn của thế giới crypto vẫn luôn có những kẻ lừa đảo núp dưới cái mác thiên tài để chiếm đoạt tài sản của số đông.